Việc nắm được cách phát cầu lông chuẩn kỹ thuật sẽ giúp người mới chơi nhanh chóng cải thiện trình độ và hạn chế chấn thương. Bài viết này sẽ trình bày 5 cách phát cầu lông cơ bản nhất mà bất kỳ người chơi cầu lông nào cũng nhất định phải nằm lòng.
1. 3 quy định phát (giao) cầu lông
Dưới đây là những điều luật mà người chơi cần phải nắm được khi bắt đầu chơi bộ môn cầu lông:
1.1. Luật phát cầu lông cơ bản
Trong môn cầu lông, có hai hình thức chơi là: đánh đơn và đánh đôi với những quy định phát cầu khác nhau. Tuy nhiên, vẫn có những quy định chung mà người chơi cần nắm chắc trước khi bắt đầu chơi môn thể thao này về cách phát cầu lông đúng luật.
Khi trận đấu bắt đầu, hai người chơi cần đảm bảo đã trong tư thế sẵn sàng giao hoặc nhận cầu. Khi cầu được giao, người nhận cầu không được có bất kỳ hành động trì hoãn nào, nếu không sẽ được tính là cố tình câu giờ. Nếu một trong số người chơi chưa chuẩn bị sẵn sàng, bạn không được tiến hành giao hoặc nhận cầu.
Vị trí đứng của người giao cầu sẽ tuỳ theo số điểm chẵn lẻ và phát trái cầu vào đúng ô quy định. Người giao cầu sẽ đứng ở phần sân bên trái nếu có điểm số lẻ và đứng ở phần sân bên phải nếu có điểm số chẵn. Một phần (của cả hai chân) người giao đều phải tiếp xúc với mặt sân tại vị trí cố định từ khi chuẩn bị giao cầu cho đến khi quả cầu được phát đi.
Trong quá trình giao cầu, phần lưới của vợt phải tiếp xúc với đế của quả cầu. Vị trí tiếp xúc cần nhỏ hơn 1.15 m (tính từ mặt sân trở lên) và luôn nằm dưới thắt lưng của người giao cầu. Đồng thời, tại thời điểm đánh cầu, đầu vợt luôn phải hướng xuống dưới mặt sân.
Vị trí rơi của quả cầu sau khi giao phải nằm trong phạm vi vạch kẻ trắng ở phần sân của đối thủ. Sau khi bên nhận cầu đỡ thành công quả cầu, người chơi có thể tiến hành phát cầu ở mọi vị trí trong sân.
1.2. Luật phát cầu lông khi đánh đơn
Trong một trận cầu đơn, người phát cầu và người nhận cầu sẽ đứng ở vị trí chéo nhau. Người chơi có thể sử dụng kỹ thuật phát (giao) cầu thuận tay hay trái tay đều được. Thông thường, người chơi nam sẽ phát cầu trái tay trong khi người chơi nữ dùng kỹ thuật giao cầu thuận tay nhiều hơn. Người ghi điểm sẽ được quyền phát cầu trong lượt tiếp theo.
Phạm vi bạn giao và nhận cầu khi đánh đơn được giới hạn bởi đường dọc trung tâm sân, vạch phát cầu ngắn, đường biên dọc phía trong và đường biên ngang phía ngoài (độ dài bằng với vạch phát cầu ngắn).
Nếu theo luật chơi trong các trận đấu đơn của Liên đoàn Cầu lông Thế giới (BWF), điểm sẽ được tính cho đối thủ nếu người chơi phạm một trong các lỗi sau đây:
- Đánh rơi quả cầu khi thực hiện phát cầu
- Đánh cầu chui lưới
- Đánh cầu ra biên
- Để cầu chạm vào cơ thể (hoặc quần áo)
1.3. Luật phát cầu lông khi đánh đôi
Mỗi trận đánh đôi cần 4 người chơi, mỗi đội có 2 người. Theo luật cầu lông đôi, người chơi sẽ tung đồng xu để xác định đội chơi có quyền giao cầu trước. Nếu thắng lượt đánh đầu tiên, đội của bạn sẽ là bên giao cầu.
Khi trận đấu bắt đầu, bên được đi trước sẽ có một người phát cầu. Cả hai thành viên trong đội đều có quyền phát cầu, thứ tự giao cầu tính theo tỷ số chẵn – lẻ, tương tự như hình thức đánh đơn.
Phía sân đối diện, chỉ có một người đứng ở vị trí góc chéo với người phát cầu được quyền đánh trả. Nếu như người đứng ở vị trí đối diện đỡ cầu và đánh trả thì sẽ sai luật và mất điểm.
Khi bắt đầu một hiệp chơi mới, hai đội chơi vẫn giữa nguyên phần sân thi đấu trong hiệp đấu trước và tiếp tục thực hiện giao cầu luân phiên. Người chơi không được đổi vị trí (trái – phải) nếu không giành được điểm khi thực hiện giao cầu.
So với đánh đơn, sân giao đấu giành cho đánh đôi thường có chiều rộng lớn hơn nhưng lại ngắn hơn về chiều dài. Giới hạn của sân thi đấu được tính bởi đường trung tâm, vạch giao cầu ngắn, đường biên dọc phía ngoài và vạch giao cầu dài phía trên.
2. Hướng dẫn 2 cách phát cơ bản trong cầu lông
Dựa theo vị trí trái – phải của quả cầu khi tiếp xúc với mặt vợt, có thể chia thành kỹ thuật phát cầu thuận tay và kỹ thuật phát cầu trái tay. Từ 2 kỹ thuật căn bản này, người chơi có thể thực hiện các đường cầu với điểm rơi khác tuỳ nhau theo ý đồ chiến thuật muốn thực hiện:
- Đường cầu ngắn: Khi người chơi thực hiện cú phát cầu mà điểm rơi của trái cầu nằm ngay trước mặt đối thủ, càng sát vạch giao cầu ngắn càng tốt (nhưng phải cách lưới > 2m nếu không sẽ phạm luật).
- Đường cầu dài: Khi điểm rơi của trái cầu nằm ở phía sau lưng của đối thủ, càng sát vạch kẻ giới hạn cuối cùng trong sân càng tốt. Trong từng trận đánh đơn hoặc đánh đôi, điểm rơi hợp lệ của trái cầu có thể có các mức giới hạn khác nhau.
- Đường cầu cao sâu: Khi đường cầu bay lên cao và rơi xuống theo chếch hướng với mặt sân một góc gần 90 độ. Vị trí rơi của quả cầu ở sân đối phương cách đường giới hạn phát cầu xa tối đa 20 cm.
- Đường cầu thấp gần: khi người chơi thực hiện cú đánh cầu bay sát mép trên của lưới khoảng 5 – 10cm và rơi vào trong ô đỡ phát cầu của đối phương, cách đường giới hạn phát cầu gần trong khoảng 20cm trở lại.
Cùng tìm hiểu về 2 cách phát cầu lông cơ bản trong môn cầu lông cụ thể và chi tiết như sau:
2.1. Cách phát cầu lông thuận tay
Phát cầu thuận tay là kỹ thuật căn bản và dễ thực hiện nhất trong bộ môn cầu lông, làm nền tảng cho nhiều kỹ thuật đánh cầu khác. Từ cách đánh cầu lông thuận tay mà bạn có thể biến chuyển linh hoạt thành những cú đập cầu, phông cầu, bỏ nhỏ hay lốp cầu,…Chính vì thế, bạn cần nắm vững được các bước thực hiện cú đánh thuận tay và luyện tập thành thạo.
Người chơi thực hiện phát cầu lông thuận tay theo hướng dẫn sau:
- Vị trí đứng: Người chơi đứng ở khu vực phát cầu, cách đường phát cầu khoảng 1 mét.
- Tư thế chuẩn bị: Vai trái hướng đối diện với lưới. Chân trái phía trước, mũi bàn chân hướng về lưới. Chân phải ở phía sau mũi bàn chân hơi hướng về bên phải, khoảng cách giữa hai bàn chân rộng bằng vai. Trọng tâm của cơ thể dồn lên chân phải.
- Vị trí và chuyển động tay: Khi chuẩn bị phát cầu, tay phải cầm vợt cầu lông đưa lên ở phía sau bên phải, khủy tay hơi co, tay trái ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa kẹp chặt cánh cầu, đưa ra phía trước bên phải bụng. Sau đó tay trái thả buông quả cầu, tay phải vung vợt đánh cầu. Khi đánh cầu trọng tâm cơ thể chuyển từ chân phải lên chân trái.
- Kết thúc: Dừng vợt bên trái trên cao, sau đó trở về tư thế chuẩn bị:
Bạn có thể tham khảo các bước trực quan hơn tại đây.
2.2. Cách phát cầu lông trái tay
Hiện nay, kỹ thuật phát cầu lông trái tay được sử dụng phổ biến trong cả thi đấu đôi lẫn thi đấu đơn để phù hợp với trình độ kỹ chiến thuật hiện đại nhằm hạn chế sự tấn công của đối phương, cũng như tạo điều kiện cho các đường cầu tấn công tiếp theo.
Thông thường người chơi sẽ áp dụng kỹ thuật phát cầu lông trái tay với đường cầu thấp gần, tuy nhiên đôi khi cũng thực hiện đường cầu lao sâu để tạo bất ngờ cho đối phương khi đối phương có ý đồ đón những đường phát cầu thấp gần.
- Vị trí đứng: Vị trí phát cầu có thể ở phía sau đường phát cầu gần khoảng 10 – 50cm và gần với đường trung tâm. Cũng có thể sau vạch phát cầu gần và gần đường biên dọc. Người phát cầu đứng mặt hướng về lưới.
- Tư thế chuẩn bị: Vị trí hai bàn chân đứng tách trước sau (chân trái hoặc chân phải ở trước đều có thể được). Thân người hơi lao ra trước, trọng tâm cơ thể rơi vào chân trước, tay phải co khủy, sử dụng cách cầm vợt trái tay và đưa vợt ngang ra ở khoảng ngang thắt lưng, mặt vợt ở dưới cạnh bên trái cơ thể. Tay trái, ngón tay cái và ngón tay trỏ giữ chắc 2 đến 3 chiếc lông của cầu, núm cầu chúc xuống. Thân cầu đối diện thẳng với mặt trước của vợt.
- Vị trí và chuyển động tay: Khi đánh cầu, cẳng tay kéo theo cổ tay cắt đẩy ngang ra trước làm cho đường bay vòng cung của cầu hơi cao hơn mép trên của lưới và rơi vào khu vực gần đường phát cầu gần. Khi thực hiện phát cầu nhanh ngang bằng trái tay thì sự phát lực cần phải đột ngột, mặt vợt phải có động tác “ép ngược”.
- Sau khi tiếp xúc cầu người chơi nhanh chóng trở về vị trí và tư thế chuẩn bị cơ bản để sẵn sàng cho những động tác đánh cầu tiếp theo.
Bạn có thể tham khảo các bước trực quan hơn tại đây.
3. 5 mẹo khi phát cầu lông dành cho người mới bắt đầu
Dưới đây là những hỗ trợ việc phát cầu lông hiệu quả cho người mới:
1 – Chọn vợt phù hợp
Lựa chọn loại vợt cầu lông phù hợp giúp người chơi điều khiển lực, hướng bay… của trái cầu tốt hơn. Trên thị trường hiện nay, vợt đánh cầu lông có nhiều loại khác nhau với các thông số khác nhau: độ căng, độ cứng, trọng lượng hay điểm cân bằng của vợt.
Tuỳ từng trình độ, người chơi sẽ có những tiêu chí chọn vợt khác nhau:
- Với người mới chơi: Người mới bắt đầu chưa quen cầm vợt, thể lực và các kỹ thuật phát cầu – đỡ cầu còn yếu. Do đó, người mới chơi cầu lông nên chọn những cây vợt có trọng lượng nhẹ (5U, 6U), mặt vợt lớn, độ cứng của vợt vừa phải, có điểm BP ở mức cân bằng.
- Với người chơi chuyên nghiệp đã có nhiều kinh nghiệm: Người chơi chuyên nghiệp có thể chọn bất kỳ loại vợt nào tuỳ theo phong cách, sở trường, lối chơi hay nội dung chơi. Thông thường, những người chơi giàu kinh nghiệm sẽ chọn những cây vợt nặng (3U, 4U) và thân vợt cứng cáp. Họ cũng có thể chọn những cây vợt nặng đầu để thực hiện những cú phát cầu uy lực.
Bạn có thể xem thêm các sản phẩm vợt cầu lông chất lượng cao tại đây.
2 – Chọn vị trí đứng phù hợp
Vị trí đứng phù hợp giúp bạn có thể quan sát tốt hơn và thực hiện những cú phát cầu chính xác. Tầm đánh tốt cũng giúp tăng uy lực của cú phát cầu trong những đợt tấn công.
Nếu bạn phát cầu thuận tay, bạn nên đứng cách lưới khoảng 1.5 – 2 m, chân thuận tay trước, chân trái sau và cầm vợt đúng tư thế. Nếu bạn phát cầu trái tay, bạn nên đứng cách lưới khoảng 1.2 – 1.5 m, chân trái trước, chân thuận tay sau và cũng cần đảm bảo cầm vợt đúng tư thế.
3 – Cầm vợt đúng tư thế
Cầm vợt đúng tư thế giúp bạn phát huy tối đa sức mạnh của cổ tay và các khớp ngón tay để tạo ra các cú phát cầu có lực tốt. Ngoài ra, cách cầm vợt đúng cũng giúp bạn linh hoạt trong các pha đỡ cầu và trả cầu lại cho đối thủ. Bạn có thể tham khảo cách cầm vợt cơ bản cho người mới bắt đầu dưới đây:
- Với người thuận tay phải: Người chơi đặt vợt ở giữa lòng bàn tay sao cho mặt vợt vuông góc với mặt sân. Sau đó, các ngón tay khép nhẹ lại và ôm quanh cán vợt, đầu ngón tay cái hướng về phía cán vợt. Các ngón tay còn lại để trong tư thế thoải mái nhất.
- Với người thuận tay trái: Người chơi cũng đặt vợt như với với tay thuận và tiến hành xoay vợt 45 độ. Góc này có thể thay đổi ít nhiều tùy theo tình huống trên sân của người chơi.
**Lưu ý:
- Không nên cầm vợt quá chặt, mọi chuyển động cổ tay cần diễn ra linh hoạt và thoải mái.
- Giữa các ngón tay cần có khoảng trống nhất định (ngoại trừ ngón trỏ và ngón giữa)
4 – Tập luyện thường xuyên với nhiều kiểu phát khác nhau
Tập luyện thường xuyên giúp nhanh chóng nâng cao kỹ năng phát cầu của bạn. Với người mới bắt đầu, bạn có thể tự luyện hoặc luyện cùng bạn bè với tần suất từ 3 – 4 lần/tuần. Ngoài ra, bạn có thể tập thêm các bài tập cổ tay, bài tập phản xạ… để tăng sự linh hoạt, dẻo dai và phát cầu tốt hơn.
5 – Chú ý vào đường bay và độ xoay của cầu
Độ xoay và đường bay của quả cầu có thể bị ảnh hưởng bởi một vài yếu tố như hướng gió, chất lượng cầu, độ mới của cầu… Nếu cầu xoay ít và không bị tác động bởi hướng gió, người chơi có thể dễ dàng tính toán hướng bay của cầu theo đúng ý muốn.
Ngược lại, việc sân chơi có gió mạnh, cầu xoay nhiều sẽ gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm chơi cầu của bạn. Lúc này, bạn nên xem xét nguyên nhân và tìm giải pháp khắc phục. Trường hợp do trái cầu đã bị hỏng lông, bạn nên thay cầu mới. Nếu do sân tập có gió to, bạn nên đổi sang sân chơi trong nhà.
Như vậy, bài viết trên đã hướng dẫn bạn 5 cách phát cầu lông cơ bản cho người mới bắt đầu và những mẹo giúp việc phát cầu lông chính xác hơn. Hi vọng bạn đã có hình dung rõ ràng về các cách phát này và có thể áp dụng luyện tập đều đặn 3 – 4 lần/tuần để chơi cầu tốt hơn.
